Studia Mazowieckie
https://studiamazowieckie.puzim.edu.pl/index.php/sm
<p>Półrocznik „Studia Mazowieckie” jest naukowym czasopismem humanistyczno-społecznym wydawanym przez Państwową Akademię Nauk Stosowanych im. Ignacego Mościckiego w Ciechanowie. Czasopismo zawiera rozprawy i szkice, źródła i materiały oraz artykuły recenzyjne i recenzje związane tematycznie z historią Mazowsza, jak również z życiem współczesnym mieszkańców mazowieckiego regionu.</p> <p>Czasopismo „Studia Mazowieckie” znajduje się w wykazie czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych (Komunikat Ministra Edukacji i Nauki z dnia 17 lipca 2023 r. w sprawie wykazu czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych<em>)</em>.</p> <p>Unikatowy Identyfikator Czasopisma: 201665. <strong>Liczba punktów: 40</strong>.</p>Państwowa Akademia Nauk Stosowanych im. Ignacego Mościckiego w Ciechanowiepl-PLStudia Mazowieckie1231-2797Stowarzyszenia w Mławie w II połowie i w XX w. i ich rola w kształtowaniu lokalnej społeczności
https://studiamazowieckie.puzim.edu.pl/index.php/sm/article/view/59
<p>Powstanie i działalność stowarzyszeń regionalnych w Mławie w II połowie<br>XIX i XX w. było wyjątkowo cenną inicjatywą społeczną i kulturalną. Wobec<br>realnej groźby narastającej rusyfi kacji i możliwości wynarodowienia przynajmniej<br>części lokalnej społeczności nieodzowne były więc działania przeciwstawiające<br>się tym zamierzeniom. Inny charakter miała działalność stowarzyszeń<br>regionalnych w niepodległej Polsce w okresie międzywojennym.<br>W Polsce realnego socjalizmu Towarzystwo Miłośników Ziemi Mławskiej,<br>a od 1983 r. Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Mławskiej skupiało się na zachowaniu<br>pamięci o przeszłości „małej ojczyzny”, upamiętnianiu miejsc pamięci<br>narodowej, zasłużonych postaci dla regionu, utrwalaniu regionalnych<br>wartości na kartach publikacji książkowych. Podobne działania prowadzone<br>są w suwerennej Polsce przy współudziale władz samorządowych i innych<br>organizacji społecznych i kulturalnych. Niniejsze opracowanie zostało zaprezentowane<br>w formie komunikatu na konferencji poświęconej roli instytucji<br>oraz stowarzyszeń naukowych i kulturalnych w badaniu i dokumentowaniu<br>dziedzictwa małych ojczyzn na przykładzie północnego Mazowsza, zorganizowanej<br>w listopadzie 2023 r. przez Państwową Akademię Nauk Stosowanych<br>im. Ignacego Mościckiego w Ciechanowie.</p>Leszek Arent
Prawa autorskie (c) 2023 Studia Mazowieckie
2023-12-312023-12-31182112410.54539/sm.59Krajowy Ośrodek Dokumentacji Regionalnych Towarzystw Kultury (1983–2002) – dorobek i dziedzictwo
https://studiamazowieckie.puzim.edu.pl/index.php/sm/article/view/60
<p>Szczególnym fenomenem regionalizmu polskiego jest masowy ruch towarzystw<br>społeczno-kulturalnych i społeczno-naukowych działających w przestrzeni<br>lokalnej i regionalnej. Jest to ruch o długim, historycznym trwaniu<br>oraz dorobku widocznym i docenianym w małych ojczyznach. Ta forma aktywności<br>społecznej zasługuje na dokumentowanie, analizowanie dokonań<br>i problemów. Taką funkcję spełniał Krajowy Ośrodek Dokumentacji Regionalnych<br>Towarzystw Kultury, będąc swoistym archiwum regionalizmu polskiego,<br>placówką naukowo-badawczą i oświatową, działającą zgodnie z potrzebami<br>i oczekiwaniami towarzystw. Niniejsze opracowanie zostało zaprezentowane<br>w formie referatu na konferencji poświęconej roli instytucji oraz stowarzyszeń<br>naukowych i kulturalnych w badaniu i dokumentowaniu dziedzictwa<br>małych ojczyzn na przykładzie północnego Mazowsza, zorganizowanej<br>w listopadzie 2023 r. przez Państwową Akademię Nauk Stosowanych im.<br>Ignacego Mościckiego w Ciechanowie.</p>Aleksander Kociszewski
Prawa autorskie (c) 2023 Studia Mazowieckie
2023-12-312023-12-31182254210.54539/sm.60Pułtuskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne oraz jego działalność w zakresie ochrony i kultywowania dziedzictwa małej ojczyzny
https://studiamazowieckie.puzim.edu.pl/index.php/sm/article/view/61
<p>Pułtuskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne działa od 1961 r. Jego celem<br>jest krzewienie i popularyzacja kultury, wiedzy historycznej, promocja postaw<br>patriotycznych. Cele te realizuje przez aktywizowanie lokalnej społeczności,<br>organizowanie konferencji, prowadzenie badań naukowych oraz działalność<br>wydawniczą, współpracę z organizacjami i placówkami kulturalnymi, oświatowymi,<br>naukowymi oraz z jednostkami samorządu terytorialnego, ochronę<br>dóbr kultury i dziedzictwa narodowego. Niniejsze opracowanie zostało zaprezentowane<br>w formie komunikatu na konferencji poświęconej roli instytucji<br>oraz stowarzyszeń naukowych i kulturalnych w badaniu i dokumentowaniu<br>dziedzictwa małych ojczyzn na przykładzie północnego Mazowsza, zorganizowanej<br>w listopadzie 2023 r. przez Państwową Akademię Nauk Stosowanych<br>im. Ignacego Mościckiego w Ciechanowie.</p>Krzysztof Łukawski
Prawa autorskie (c) 2023 Studia Mazowieckie
2023-12-312023-12-31182435010.54539/sm.61Lokalne stowarzyszenia – potencjalne możliwości działania w zakresie dokumentacji, badania i ochrony dziedzictwa małych ojczyzn
https://studiamazowieckie.puzim.edu.pl/index.php/sm/article/view/62
<p>Artykuł jest próbą syntetycznego spojrzenia na działania lokalnych stowarzyszeń<br>w zakresie dokumentowania, badania i ochrony dziedzictwa małych ojczyzn.<br>Autor dzieli się swoimi doświadczeniami z pracy w służbie konserwacji<br>i ochrony zabytków, prezentując swego rodzaju zalecenia i rekomendacje<br>dla działających społecznie stowarzyszeń, które mogłyby stać się ważnym<br>ogniwem w systemie dokumentowania lokalnego i regionalnego dziedzictwa<br>kulturowego. Niniejsze opracowanie zostało zaprezentowane w formie referatu<br>na konferencji poświęconej roli instytucji oraz stowarzyszeń naukowych<br>i kulturalnych w badaniu i dokumentowaniu dziedzictwa małych ojczyzn na<br>przykładzie północnego Mazowsza, zorganizowanej w listopadzie 2023 r.<br>przez Państwową Akademię Nauk Stosowanych im. Ignacego Mościckiego<br>w Ciechanowie.</p>Ryszard Małowiecki
Prawa autorskie (c) 2023 Studia Mazowieckie
2023-12-312023-12-31182515810.54539/sm.62Działanie sądów doraźnych w Ciechanowie we wrześniu 1920 roku
https://studiamazowieckie.puzim.edu.pl/index.php/sm/article/view/63
<p>Latem 1920 r. w czasie wojny polsko-bolszewickiej z personelu Warszawskiego<br>Sądu Wojskowego ukształtowany został Lotny Sąd Doraźny, który<br>miał sądzić zdrajców, szpiegów i kolaborantów. W Ciechanowie sąd doraźny<br>pojawił się 13 września 1920 r. Wokół jego działalności narosło wiele mitów<br>i przekłamań. Autor w oparciu o nowe źródła historyczne, przechowywane<br>w Centralnym Archiwum Wojskowym, obala je i prostuje.</p>Dariusz Piotrowicz
Prawa autorskie (c) 2023 Studia Mazowieckie
2023-12-312023-12-31182597010.54539/sm.63Działalność i dorobek Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta Płońska
https://studiamazowieckie.puzim.edu.pl/index.php/sm/article/view/64
<p>Opracowanie zawiera informacje dotyczące utworzenia, funkcjonowania<br>oraz efektów prawie trzydziestoletniej działalności dokumentacyjnej, badawczej<br>i popularyzatorskiej Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta Płońska.<br>Zostało zaprezentowane w formie referatu wygłoszonego przez obecną jej<br>kierownik na konferencji poświęconej roli instytucji oraz stowarzyszeń naukowych<br>i kulturalnych w badaniu i dokumentowaniu dziedzictwa małych<br>ojczyzn na przykładzie północnego Mazowsza, zorganizowanej w listopadzie<br>2023 r. przez Państwową Akademię Nauk Stosowanych im. Ignacego<br>Mościckiego w Ciechanowie.</p>Katarzyna Przybylska
Prawa autorskie (c) 2023 Studia Mazowieckie
2023-12-312023-12-31182718010.54539/sm.64Przemoc wobec seniorów w dobie pandemii – na podstawie przeglądu wybranych badań
https://studiamazowieckie.puzim.edu.pl/index.php/sm/article/view/65
<p>Tekst zawiera przegląd wybranych badań (głównie zagranicznych) w zakresie<br>stosowania przemocy wobec osób starszych w dobie pandemii wywołanej<br>wirusem SARS-CoV-2. W prowadzonej analizie uwaga zwrócona została<br>m.in. na czynniki ryzyka związane z pandemią, które stanowią o występowaniu<br>przemocy w rodzinie; przedstawienie głównych form przemocy wobec<br>osób starszych oraz przybliżenie wypowiedzi seniorów doświadczających<br>przemocy w czasie pandemii. Tekst został zakończony podsumowaniem<br>wskazującym, że skala przemocy wobec osób starszych stanowi poważny<br>problem społeczny, który wymaga dokładnej analizy i diagnozy.</p>Małgorzata Przybysz-Zaremba
Prawa autorskie (c) 2023 Studia Mazowieckie
2023-12-312023-12-31182819010.54539/sm.65Wpływ zmian klimatu na występowanie posuchy na obszarze południowo-wschodniej Lubelszczyzny
https://studiamazowieckie.puzim.edu.pl/index.php/sm/article/view/66
<p>Do naturalnych czynników decydujących o wielkości produkcji roślinnej, poza<br>glebą, należy pogoda. Szczególnie o wielkości i jakości uzyskiwanych plonów<br>decyduje temperatura powietrza i opady atmosferyczne. Obserwowane<br>w okresie ostatnich kilkudziesięciu lat zmiany klimatu charakteryzujące się<br>wzrostem wartości temperatury powietrza i spadkiem sum opadów atmosferycznych<br>prowadzą do pogłębiania się posuchy i stepowienia wielu obszarów<br>na terenie Polski. Do określenia wielkości wystąpienia tego zjawiska<br>na terenie południowo-wschodniej części Lubelszczyzny wykorzystano dane<br>meteorologiczne ze stacji funkcjonujących na terenie Zamościa w okresie od<br>1976 do 2022 r. Na podstawie średnich miesięcznych wartości temperatury<br>powietrza i sum opadów atmosferycznych obliczono wartość współczynnika<br>Sielianinowa w okresie wegetacyjnym (kwiecień–październik) i określono<br>efektywność opadów w poszczególnych miesiącach. Uzyskane wyniki wykazały,<br>że na badanym obszarze w analizowanym okresie następował wzrost<br>wartości temperatury powietrza i spadek sumy opadów atmosferycznych,<br>co stanowi poważne zagrożenie pojawienia się procesu przesuszenia gleb<br>i stepowienia na tym obszarze.</p>Andrzej Samborski
Prawa autorskie (c) 2023 Studia Mazowieckie
2023-12-312023-12-311829110010.54539/sm.66Rola regionalnych towarzystw naukowych w kształtowaniu społeczności małych ojczyzn
https://studiamazowieckie.puzim.edu.pl/index.php/sm/article/view/67
<p>Małe ojczyzny są szkołą upodmiotowienia społeczności lokalnej. Zapewniają<br>one oraz gwarantują miejscowej społeczności rzeczywistą jej autonomię<br>i wolność w formie „wyzwolenia” z centralistycznych struktur i w formie zapewnienia<br>wielorakich naturalnych praw wolnościowych i społecznych. Autonomia<br>jest bowiem nieodzownym warunkiem realizacji przez społeczność<br>lokalną jej bytowej podmiotowości. Podkreślić także należy, że idea małych<br>ojczyzn, zapewniając rzeczywistą autonomię społeczności lokalnej, tym<br>samym stwarza szeroką płaszczyznę ujawniania się faktycznej aktywności<br>i dynamiki miejscowej społeczności. Niniejsze opracowanie zostało zaprezentowane<br>w formie referatu na konferencji poświęconej roli instytucji oraz<br>stowarzyszeń naukowych i kulturalnych w badaniu i dokumentowaniu dziedzictwa<br>małych ojczyzn na przykładzie północnego Mazowsza, zorganizowanej<br>w listopadzie 2023 r. przez Państwową Akademię Nauk Stosowanych<br>im. Ignacego Mościckiego w Ciechanowie.</p>Henryk Skorowski
Prawa autorskie (c) 2023 Studia Mazowieckie
2023-12-312023-12-3118210111810.54539/sm.67Wychodźstwo zarobkowe z ziem północnego Mazowsza na przełomie IX i XX wieku. Zarys problematyki
https://studiamazowieckie.puzim.edu.pl/index.php/sm/article/view/68
<p>Na przełomie XIX i XX w. regionem Królestwa Polskiego, charakteryzującym<br>się jedną z największych fal emigracji zarobkowej do Prus i za ocean, były<br>ziemie północnego Mazowsza, wchodzące w skład terytorialny guberni płockiej.<br>Uczestniczyła w niej przede wszystkim ludność wiejska. Jej wychodźstwo<br>zarobkowe było następstwem przemian społeczno-ekonomicznych na<br>wsi Królestwa Polskiego po reformie uwłaszczeniowej z 1864 r. i powstaniu<br>znaczącej liczby gospodarstw małorolnych, które nie zapewniały należytego<br>utrzymania rodzinom chłopskim. Najbardziej popularnym kierunkiem emigracji<br>zarobkowej mieszkańców Mazowsza północnego było wychodźstwo sezonowe<br>do Prus oraz emigracja zamorska do Stanów Zjednoczonych, gdzie<br>najlepiej można było zarobić. W latach 1890–1892 mazowieckich chłopów<br>opanowała „gorączka brazylijska”. Autor podejmuje próbę ustalenia rozmiarów<br>wychodźstwa z guberni płockiej do Prus, Stanów Zjednoczonych i Brazylii,<br>co nie było łatwe ze względu na fakt emigracji nielegalnej. Nawiązuje do<br>roli agentów emigracyjnych, szacuje kwoty zarobionych pieniędzy oraz ich<br>wykorzystanie po powrocie do kraju. W artykule nie pominięto stanowiska<br>ziemiaństwa i duchowieństwa wobec wychodźstwa, a zwłaszcza społecznoekonomicznych<br>i kulturowych konsekwencji emigracji zarobkowej za ocean<br>i wychodźstwa sezonowego do Prus.</p>Janusz Szczepański
Prawa autorskie (c) 2023 Studia Mazowieckie
2023-12-312023-12-3118211914010.54539/sm.68Próba odtworzenia losów Alexii z Pawlikowskich i Piotra Krasińskich na podstawie zachowanej korespondencji rodziny Pawlikowskich
https://studiamazowieckie.puzim.edu.pl/index.php/sm/article/view/69
<p>Przedmiotem analizy jest zachowana korespondencja i papiery rodzinne<br>dotyczące Alexii z Pawlikowskich i Piotra Krasińskich. Celem artykułu jest<br>odtworzenie ich losów z uwzględnieniem życia prywatnego, rodzinnego,<br>edukacji, związku małżeńskiego i dzieci. Artykuł ma za zadanie przybliżyć<br>osoby wywodzące się z rodu Krasińskich lub też mających z nimi powiązania<br>poprzez powinowactwo. Pozwoli to zapełnić pustkę w pozyskiwaniu informacji<br>dotyczących kolejnych członków rodu Krasińskich.</p>Beata Woźniak
Prawa autorskie (c) 2023 Studia Mazowieckie
2023-12-312023-12-3118214117210.54539/sm.69Długosiodło na szlaku walk o niepodległość. Wydarzenia roku 1831 w świetle wybranych źródeł
https://studiamazowieckie.puzim.edu.pl/index.php/sm/article/view/70
<p>Powstanie listopadowe wpisało się w historię wielu miejscowości. Na szlaku<br>walk znalazło się też Długosiodło. To tam stacjonował sztab Naczelnego Wodza,<br>a na okolicznych terenach rozegrało się kilka potyczek w ramach działań<br>zwanych wyprawą na gwardie. W walkach wyróżniło się wielu bardziej<br>i mniej znanych Polaków. Obok dowódców powstania walczyli tam m.in.<br>Maurycy Mochnacki, Tomasz Potocki, Antoni Patek. Pamięć o starciach powstańców<br>z wojskiem rosyjskim przetrwała w społeczności lokalnej i jest jednym<br>z elementów budzenia świadomości historycznej oraz poczucia dumy<br>z dokonań przodków.</p>Jolanta Załęczny
Prawa autorskie (c) 2024 Studia Mazowieckie
2023-12-312023-12-3118217318410.54539/sm.70Wybór dokumentów dotyczących przygotowania i wprowadzenia stanu wojennego na terenie województwa ciechanowskiego. Cz. 1: Dokumenty SB z okresu od sierpnia 1980 r. do grudnia 1981 r.
https://studiamazowieckie.puzim.edu.pl/index.php/sm/article/view/71
<p>Operacja wprowadzenia stanu wojennego na terenie województwa ciechanowskiego<br>objęła pięć głównych akcji: przerwania i przejęcia kontroli nad<br>łącznością, internowania najbardziej aktywnych działaczy „Solidarności”,<br>przeprowadzenia rozmów ostrzegawczych z wytypowanymi wcześniej działaczami<br>i opozycjonistami, od których żądano podpisania deklaracji o lojalności,<br>opanowania kilku strategicznych obiektów na terenie województwa oraz<br>militaryzację wybranych zakładów pracy, aby nie dopuścić do ewentualnych<br>akcji strajkowych i sabotażowych. Zebrane tu materiały obrazują wybrane<br>elementy wspomnianej operacji oraz jej skalę w wymiarze lokalnym. Tekst<br>prezentuje wybór dokumentów z zasobu Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej<br>w Warszawie z lat 1980–1981 dotyczących przygotowania operacji<br>wprowadzenia stanu wojennego w województwie ciechanowskim.</p>Leszek Zygner
Prawa autorskie (c) 2023 Studia Mazowieckie
2023-12-312023-12-3118218722610.54539/sm.71Artykuł recenzyjny: Michel Maffesoli, Czas plemion: schyłek indywidualizmu w społeczeństwach ponowoczesnych, tłum. Marta Bucholc, redakcja naukowa i przedmowa do wydania polskiego Barbara Fatyga, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, ss. 253
https://studiamazowieckie.puzim.edu.pl/index.php/sm/article/view/72
<p>Artykuł recenzyjny.</p>Rafał Panfil
Prawa autorskie (c) 2023 Studia Mazowieckie
2023-12-312023-12-3118222923410.54539/sm.72