Studia Mazowieckie

Krzysztof Wiśniewski, Pułtusk 1703. Mazowsze w czasie wojny północnej 1702–1704, Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”, Siedlce 2023, ss. 224

Radosław Lolo — 2025-03-07

Artykuł recenzyjny.

Charles Wright Mills, Wyobraźnia socjologiczna (przeł. M. Bucholc, red. przed. do wyd. pol. J. Mucha), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, ss. 376

Rafał Bartłomiej Panfil — 2025-03-07

Artykuł recenzyjny.

Justyna Myszkowska, Jadwiga Szczawińska-Dawidowa. Pionierce świetlanej przyszłości, t. 1, Mowa ruin. Testament czynu. Opowieść o Szczawińskich herbu Prawdzic, Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego, Warszawa 2023, ss. 304

Tomasz Pawlikowski — 2025-03-07

Artykuł recenzyjny.

Kazimierz Pacuski, Płońsk i region płoński w średniowieczu, Płońsk [2024], ss. 405 oraz 11 ilustracji

Leszek Zygner — 2025-03-07

Artykuł recenzyjny.

Rachunki Janusza II księcia mazowieckiego z lat 1477–1485, 1487–1490, wydał Janusz Grabowski, Kraków 2024, ss. 259

Leszek Zygner — 2025-03-07

Artykuł recenzyjny.

Kolektywizacja rolnictwa w powiecie mławskim w latach 1949–1956

Leszek Andrzej Arent — 2025-03-07

Autor przedstawia działania z zakresu kolektywizacji rolnictwa podejmowane na obszarze powiatu mławskiego w latach 1949–1956. Koncentruje się na problematyce tworzenia rolniczych spółdzielni produkcyjnych. Przedstawia ją na szerszym ideowo-politycznym tle, podejmując próbę oceny jej przebiegu oraz skutków. Wskazuje, że kolektywizacja w powiecie mławskim przebiegła z różnym natężeniem, ale bez stosowania przymusu fizycznego, z wykorzystaniem zachęt ekonomicznych, często stosując pozaprawne metody działania. Tworzenie spółdzielni przebiegało nieudolnie, bez właściwego zaangażowania aparatu partyjnego i administracyjnego. Większość powstałych spółdzielni nie osiągnęła zamierzonych celów. Nie udało się osiągnąć podniesienia poziomu gospodarowania, a wręcz przeciwnie – spółdzielnie generowały straty i stwarzały problemy finansowe, pomimo znacznego wsparcia ze strony państwa. Stworzone pod przymusem administracyjnym kolektywy rozpadły się w drugiej połowie 1956 r., po zmianie polityki państwa wobec wsi.

Zmiany w strukturze zasiewu roślin warzywnych w Polsce w latach 2018–2023

Ewelina Grochowska — 2025-03-07

W ostatnich latach polskie rolnictwo, w tym produkcja warzyw, przeszły istotne zmiany strukturalne, wynikające z licznych czynników ekonomicznych, klimatycznych i politycznych. Celem tego artykułu jest kompleksowa analiza zmian w strukturze zasiewu roślin warzywnych w Polsce w latach 2018–2023, z wykorzystaniem danych Głównego Urzędu Statystycznego oraz najnowszej literatury naukowej. Szczegółowo omówiono zmiany powierzchni zasiewu różnych gatunków warzyw, takich jak: sałata, szpinak, rzodkiewka,
pomidory, papryka, cebula i marchew. Kluczowymi czynnikami mającymi wpływ na strukturę zasiewów są m.in. zmieniające się warunki klimatyczne, które wymuszają adaptację do dłuższych okresów suszy lub intensywnych opadów, a także zmieniające się zasady funkcjonowania wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej. Ponadto wzrost świadomości ekologicznej konsumentów oraz rosnące zapotrzebowanie na zdrową żywność, które sprzyja dynamicznemu rozwojowi upraw warzyw o krótszym cyklu wegetacyjnym, takich jak baby leaf (szpinak, rukola) czy sałata. Analiza ukazuje także wpływ technologicznego postępu na produkcję warzyw zarówno w zakresie mechanizacji zbiorów, jak i rozwoju innowacyjnych metod uprawy, np. w tunelach foliowych. Wnioski z analizy wskazują na przewidywane przyszłe kierunki rozwoju sektora produkcji warzywnej, w tym wzrost znaczenia rolnictwa ekologicznego i lokalnej produkcji na potrzeby rynku krajowego.

Uprawa warzyw i znaczenie nawadniania w produkcji

Hatice Gürgülü — 2025-03-07

Aby zaspokoić potrzeby żywnościowe rosnącej populacji na świecie i w Turcji, ludzie nadal intensywnie produkują rośliny uprawne. Warzywa są preferowane bardziej niż inne rośliny na obszarach produkcji roślinnej ze względu na ich wysoką wartość ekonomiczną oraz zalety pod względem zdrowia i odżywiania. Zwiększenie ilości produktów w produkcji rolnej w celu zaspokojenia zapotrzebowania na żywność jest możliwe tylko poprzez zwiększenie czynników zapewniających wzrost roślin. Nawadnianie jest jednym z głównych czynników wpływających na produkcję w rozwoju roślin. Najbardziej efektywne wykorzystanie zasobów wodnych, które zmniejszają się zarówno ze względu na wzrost liczby ludności, jak i zmiany klimatyczne, w obszarach, w których są one potrzebne, stało się poważnym problemem. Szczególnie ważne jest ekonomiczne wykorzystanie wody do nawadniania do celów rolniczych wykorzystywanej w produkcji roślinnej zgodnie z określonym programem i zgodnie z techniką. W niniejszym opracowaniu pokrótce omówiono produkcję warzyw na świecie i w Turcji oraz podjęto próbę zestawienia i oceny niektórych praktyk irygacyjnych i ich skutków w uprawie warzyw, która ma ogromne znaczenie pod względem produkcji. W rezultacie, biorąc pod uwagę niewystarczające zasoby wodne, zaleca się opracowanie i rozpowszechnianie technologii nawadniania ciśnieniowego i inteligentnego, które zapewniają również zrównoważony rozwój zasobów naturalnych.

Udział 11. Pułku Ułanów Legionowych z Ciechanowa w zamachu stanu w 1926 r.

Dariusz Piotrowicz — 2025-03-07

Tematem artykułu jest udział 11. Pułku Ułanów Legionowych z Ciechanowa w puczu wojskowym w maju 1926 r. Autor w oparciu o materiały archiwalne przechowywane w Instytucie Józefa Piłsudskiego w Ameryce podejmuje próbę sprostowania wielu błędnych informacji, które wprowadzili do historiografii Ryszard Juszkiewicz oraz inni badacze.

Lokowanie miasta Łomży. Źródła a historiografia (uzupełnienie)

Krzysztof Świątkowski — 2025-03-07

Niniejsze opracowanie jest autorskim aneksem (uzupełnieniem) do artykułu Krzysztofa Świątkowskiego pt. "Lokowanie miasta Łomży. Źródła a historiografia", zamieszczonego w „Studiach Mazowieckich” 2024, nr 1, s. 81–96. Autor opisał w tym artykule źródła historyczne dotyczące powstania miasta Łomży. Poddał analizie piśmiennictwo i rozbieżności z historycznymi źródłami w powstawaniu tego miasta.

Inwestycje i innowacje: Kreowanie przyszłości w gospodarstwach rolnych w powiecie ciechanowskim

Olga Walczewska — 2025-03-07

Innowacyjność w gospodarstwach rolnych jest wymogiem współczesnego rynku. Działalność innowacyjna jest niezwykle ważna w modernizacji polskiego rolnictwa, wiąże się z wprowadzaniem zmian, upowszechnianiem wszelkich nowości, doskonaleniem istniejących stanów, w celu zwiększenia efektywności produkcji, obniżenia jej kosztów. Innowacje w gospodarstwach rolnych koncentrują się głównie na zakupie nowego sprzętu i maszyn rolniczych, stosowaniu wydajniejszych odmian roślin, dostosowaniu środków ochrony roślin czy doborze odpowiednich ras zwierząt do panujących warunków oraz odpowiednim gospodarowaniu zużyciem wody. Głównym celem badań była identyfikacja i charakterystyka wdrażanych innowacji oraz sposobu zarządzania nimi w gospodarstwach rolnych. Narzędziem badawczym był kwestionariusz ankiety. Pilotażowe badanie przeprowadzono w 2023 r. wśród 52 właścicieli gospodarstw rolnych w powiecie ciechanowskim. Wyniki pokazały, że dla dużej części respondentów innowacje wdrażane w gospodarstwach rolnych wiążą się z poprawą możliwości gospodarstwa i zwiększeniem jego konkurencyjności na rynku. Ponadto działania innowacyjne umożliwiają zwiększenie produkcji, co może skutkować wyższymi dochodami w danym gospodarstwie. Główne wskazywane przez respondentów powody wdrażania innowacyjnych rozwiązań w gospodarstwach rolnych to chęć wprowadzenia bardziej efektywnych rozwiązań, zwiększenie dochodów gospodarstwa oraz obniżenie kosztów gospodarstwa. Najczęściej wdrażaną innowacją w badanych gospodarstwach był zakup nowych maszyn i urządzeń. Charakteryzując liczbę i rodzaj wdrażanych przez rolników innowacji, należało zwrócić szczególną uwagę na czynniki, które zniechęcają lub uniemożliwiają stosowanie omawianych rozwiązań w gospodarstwach rolnych. Blisko jedna trzecia respondentów jako kluczową barierę zewnętrzną wskazała wysokie koszty wdrażania innowacji oraz niski poziom wsparcia rządowego. Innowacje w sektorze rolniczym, w szczególności zakup nowych maszyn i urządzeń, często charakteryzują się koniecznością ponoszenia wysokich nakładów finansowych. Innowacyjność jest czynnikiem pozwalającym na osiąganie lepszych wyników produkcyjnych, co jest bardzo istotne w kontekście z jednej strony zmniejszających się zasobów naturalnych, a z drugiej zwiększającej się podaży żywności. Badani rolnicy prowadzący gospodarstwa rolne w powiecie ciechanowskim wykazali się podejściem proinnowacyjnym. Rolnicy stale poszukują możliwych nowoczesnych rozwiązań poprawiających jakość pracy w gospodarstwach i ich rozwój.

Szkic do portretu Heleny ze Stadnickich Krasińskiej (1844–1927) – żony, matki, filantropki

Beata Woźniak — 2025-03-07

Autorka przedstawia różne aspekty życia żony Józefa Krasińskiego, Heleny ze Stadnickich Krasińskiej (1844–1927). Na podstawie dostępnych jej źródeł oraz wzmianek w czasopismach śledzi losy Krasińskiej, dokonuje analizy motywacji działania i wpojonych cech charakteru. Zwrócona została uwaga na życie rodzinne i towarzyskie oraz działalność charytatywną bohaterki, której wiernym towarzyszem był mąż. Podkreślona została jej rola, jaką odgrywała w rodzinie, społeczeństwie i kulturze.

Ośrodki dóbr ziemskich w krajobrazie osadniczym powiatu ciechanowskiego

Ryszard Małowiecki — 2025-03-07

Opracowanie zawiera opisy zmian znaczenia ośrodków własności ziemskiej w krajobrazie osadniczym dzisiejszego powiatu ciechanowskiego w minionych wiekach. Do jej opracowania autor wykorzystał dostępne materiały, w dużej mierze archiwalne. Zmiany przedstawiono w cięciach czasowych – średniowiecze, okres około 1560–1580 r., okres około 1665–1675 r., okres około 1780 r., okres około 1810 r., okres około 1825–1830 r., okres około 1860–1865 r., okres około 1880–1885 r., okres około 1900 r., okres około
1925 r., okres około 1945 r. Zakończono epilogiem opisującym stan obecny. Takie podziały czasowe ustalono w związku z poznanymi przekazami z tych okresów, pozwalającymi na, w miarę pełne, opisanie roli tych ośrodków w krajobrazie. Liczebne wyniki badań nie są precyzyjne z uwagi na pominięcie osadnictwa drobnoszlacheckiego oraz na częste niejasności w przekazach. Zaznaczono też rolę właścicieli lub dysponentów ośrodków dóbr ziemskich w środowisku kulturowym, przez wieki przewodzących lokalnym społecznościom.

Wybór materiałów dotyczących przygotowania i wprowadzenia stanu wojennego na terenie województwa ciechanowskiego. Cz. 3: Aneks

Leszek Zygner — 2025-03-07

Operacja wprowadzenia stanu wojennego na terenie województwa ciechanowskiego objęła pięć głównych akcji: przerwania i przejęcia kontroli nad łącznością, internowania najbardziej aktywnych działaczy „Solidarności”, przeprowadzenia rozmów ostrzegawczych z wytypowanymi wcześniej działaczami i opozycjonistami, od których żądano podpisania deklaracji o lojalności,
opanowania kilku strategicznych obiektów na terenie województwa oraz militaryzację wybranych zakładów pracy, aby nie dopuścić do ewentualnych akcji strajkowych i sabotażowych. Organem wspierającym działania wojska, milicji i Służby Bezpieczeństwa w czasie stanu wojennego były sądy, które na mocy dekretu grudniowego w trybie doraźnym skazywały osoby oskarżone o naruszenie prawa, którym udowodniono dokonanie przestępstwa. Pierwszą z nich na terenie województwa ciechanowskiego była dwudziestosześcioletnia Elżbieta Błońska (Walesiak), której akta sprawy toczącej się przed Sądem Rejonowym w Ciechanowie – przechowywane obecnie w Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie – stanowią uzupełnienie materiałów publikowanych w poprzednich częściach niniejszego wyboru tekstów źródłowych dotyczących stanu wojennego w województwie ciechanowskim.