Studia Mazowieckie

Mławski Obwód Armii Krajowej (wybrane zagadnienia)

Leszek Andrzej Arent — Mon, 15 Jul 2024 00:00:00 +0200

Mławski Obwód Związku Walki Zbrojnej, a następnie Armii Krajowej był jednym
z wielu podstawowych elementów wielkiej organizacji wojskowej, jaką
było konspiracyjne wojsko polskie w okupowanym kraju. Armia Krajowa stanowiła
podstawę Podziemnego Państwa Polskiego, a jej głównym celem było
przygotowanie podstawowych ogniw do przeprowadzenia powstania powszechnego,
w końcowej fazie niemieckiej okupacji. Równolegle prowadzone
były także systematyczne działania wywiadowcze, służące do osiągnięcia
zakładanych celów i dywersja przeciwko okupantom. Obwód mławski prowadził
działalność z polecenia władz zwierzchnich wojska konspiracyjnego,
działającego z rozkazu konstytucyjnych władz polskich na emigracji. Podobnie
jak w innych regionach niemieckiej okupacji, w obwodzie mławskim nie
udała się próba wcielenia innych związków bojowych, działających z inicjatywy
poszczególnych ruchów niepodległościowych: Batalionów Chłopskich ze
Stronnictwa Ludowego „Roch” czy Narodowych Sił Zbrojnych z Obozu Narodowego.
Obwód mławski pomimo niezrealizowania podstawowego celu
w ramach akcji „Burza” spełnił swoje zadanie przez samo funkcjonowanie.
Była to organizacja, która w świadomości lokalnej społeczności swoją obecnością
zapewniała względne bezpieczeństwo, podtrzymywała chwiejnych
ludzi od współpracy z okupantem, a niebezpiecznych współpracowników
władz okupacyjnych likwidowała na mocy wyroków sądów podziemnych.

Poziom partycypacji publicznej mieszkańców Siedlec

Aneta Niewęgłowska, Marek Niewęgłowski, Maciej Niewęgłowski — Mon, 15 Jul 2024 00:00:00 +0200

Przedmiotem opracowania jest przedstawienie zagadnienia zaangażowania
mieszkańców Siedlec w życie społeczne. Starano się określić, jaki model
partycypacji był realizowany przez Siedlczan. W badaniach ankietowych,
przeprowadzonych w 2019 r. wśród stu mieszkańców Siedlec, pytano respondentów
o trzy formy działań realizowanych w mieście, czyli informowanie,
konsultowanie i delegowanie, a te rozważano w odniesieniu do gotowości,
oczekiwań i oceny władz przez obywateli. Artykuł prezentuje wybrane
badania przeprowadzone w ramach pracy dyplomowej podejmującej temat
partycypacji publicznej na przykładzie miasta Siedlce, napisanej na Wydziale
Administracji i Nauk Społecznych Politechniki Warszawskiej.

Z dziejów społeczno-gospodarczych miast i osad powiatu pułtuskiego w latach 1866–1914

Janusz Szczepański — Mon, 15 Jul 2024 00:00:00 +0200

Niniejszy artykuł stanowi próbę zarysowania wybranych aspektów życia
społeczno-gospodarczego miast i osad jednego z powiatów północnego
Mazowsza – powiatu pułtuskiego w okresie popowstaniowym (1866–1914).
We wspomnianym okresie ośrodkami miejskimi powiatu pułtuskiego były
Pułtusk i Nasielsk, osadami zaś Serock i Wyszków – miejscowości, które
utraciły prawa miejskie po ukazie cara Aleksandra II z 1 czerwca 1869 r.
Autor swoją uwagę koncentruje na głównych źródłach utrzymania mieszkańców
wspomnianych miast i osad powiatu pułtuskiego w II połowie XIX
i na początku XX w. Zwraca uwagę na ogromną rolę rzemiosła i handlu
w strukturze zatrudnienia mieszkańców, a także rodzącego się przemysłu
fabrycznego (widocznego zwłaszcza w Wyszkowie). Podkreśla także wielkie
znaczenie ludności żydowskiej dla rozwoju handlu, jednego z istotnych
czynników miastotwórczych miejscowości powiatu pułtuskiego. Autor nie zapomina
wszakże, że dla znacznej części mieszkańców źródłem utrzymania
była także hodowla i uprawa roli. Zrozumiałe, że najwięcej miejsca poświęca
on największemu ośrodkowi powiatu – Pułtuskowi. Życie społeczno-gospodarcze
miast i osad powiatu pułtuskiego i całego Mazowsza zostało przekreślone
przez wybuch I wojny światowej, która doprowadziła do całkowitej jego
ruiny i nędzy mieszkańców.

Lokowanie miasta Łomży. Źródła a historiografia

Krzysztof Świątkowski — Mon, 15 Jul 2024 00:00:00 +0200

W artykule opisano źródła historyczne dotyczące powstania miasta Łomży.
Na podstawie dokumentów, stanu badań i koncepcji historiografi cznych odnoszących
się do lokowania miast w średniowieczu określono datę lokacji
miasta Łomży w aspekcie przestrzennym i prawnym na rok 1400. Niepublikowany
dokument powołania wójta był podstawą ustalenia daty lokacji.
Poddano analizie piśmiennictwo i rozbieżności z historycznymi źródłami
w przedstawianiu początków miasta Łomży.

Działalność dobroczynna i fundacje sakralne Pauliny z Krasińskich i Ludwika Górskich

Beata Woźniak — Mon, 15 Jul 2024 00:00:00 +0200

Artykuł na przykładzie życia Pauliny z Krasińskich Górskiej i jej męża Ludwika
Górskiego porusza temat zaangażowania kobiet i mężczyzn wywodzących
się z wyższych sfer w działalność dobroczynną w XIX w. Podejmowali wiele
inicjatyw społecznych zarówno w sposób indywidualny, jak i angażując się
w działalność wielu instytucji, organizacji i stowarzyszeń charytatywnych.
Górscy okazywali szacunek swoim pracownikom i ludziom, którzy zamieszkiwali
ich posiadłości. Byli fundatorami kościołów, kapliczek, szpitala, ochronek,
a także brali udział w wielu przedsięwzięciach inicjowanych na rzecz potrzebujących.
Artykuł ma na celu przedstawienie ich działalności, ukazanie ich
wielkiej miłości do ziemi ojczystej, choć przyszło im żyć w czasach niewoli.

Pamiętnik żołnierza 13 pp Piotra Garbarczyka z przygotowań i działań wojennych (24 marca 1938–28 września 1939)

Ludwika Majewska — Mon, 15 Jul 2024 00:00:00 +0200

Piotr Garbarczyk (1915–2001) pozostawił po sobie niewielkich rozmiarów
zeszyt zawierający przebieg jego służby wojskowej w 3 kompanii ciężkich
karabinów maszynowych 13 pułku piechoty w Pułtusku. Na stronach zeszytu
znajdują się spisywane na bieżąco wydarzenia, w których autor uczestniczył
podczas wojny obronnej 1939 r. Pamiętnikarz skupił się na zapamiętaniu
nazwisk dowódców i najważniejszych z wojskowego punktu widzenia wydarzeń.
Szczególne znaczenie miała dla niego bitwa pod Gruduskiem oraz
obrona Twierdzy Modlin, podczas których kilkukrotnie uniknął śmierci.

Osoby muzykujące na północnym Mazowszu (XIX w.)

Ryszard Małowiecki — Mon, 15 Jul 2024 00:00:00 +0200

Przedstawiony materiał obejmuje pochodzące z XIX w. informacje dotyczące
osób zajmujących się na północnym Mazowszu tzw. muzykowaniem,
rozumianym jako zajęcie amatorskie, jak i zawodowe. Dotyczyło to zarówno
muzykowania w różnych kapelach, jak i pracy w kościołach w charakterze
organistów. Zdaniem autora warto odnotować te informacje w Słowniku Muzyków
Polskich.

Wybór materiałów dotyczących przygotowania i wprowadzenia stanu wojennego na terenie województwa ciechanowskiego. Cz. 2: Dokumenty z okresu od 13 grudnia 1981 r.

Leszek Zygner — Mon, 15 Jul 2024 00:00:00 +0200

Operacja wprowadzenia stanu wojennego na terenie województwa ciechanowskiego
objęła pięć głównych akcji: przerwania i przejęcia kontroli nad
łącznością, internowania najbardziej aktywnych działaczy „Solidarności”,
przeprowadzenia rozmów ostrzegawczych z wytypowanymi wcześniej działaczami
i opozycjonistami, od których żądano podpisania deklaracji o lojalności,
opanowania kilku strategicznych obiektów na terenie województwa
oraz militaryzację wybranych zakładów pracy, aby nie dopuścić do ewentualnych
akcji strajkowych i sabotażowych. Zebrane tu materiały obrazują wybrane
elementy wspomnianej operacji oraz jej skalę w wymiarze lokalnym.
Tekst prezentuje wybór dokumentów z zasobu Archiwum Instytutu Pamięci
Narodowej w Warszawie, Poznaniu, Gdańsku i Białymstoku, a także Archiwum
Akt Nowych w Warszawie z lat 1981–1983, dotyczących wprowadzenia
stanu wojennego w województwie ciechanowskim.

Artykuł recenzyjny: Zbigniew Ptasiewicz, Obszary wiejskie wokół Ciechanowa. Gmina Ciechanów, zarys dziejów administrowania i zarządzania, Ciechanów 2024, ss. 317

Aleksander Kociszewski — Mon, 15 Jul 2024 00:00:00 +0200

Artykuł recenzyjny